Logo della Provincia del Medio Campidano

Sardegna

Salta la barra di navigazione e vai ai contenuti

Vivere la campagna

Is atras minorias in Europa

Labai imoi unus cantu logus aundi nci funt minorias linguìsticas chi funt circhendi de cumpriri su tretu faci a su bilinguismu perfetu. Emus a depi nai s’ «Europa de is europas» (parafrasendi Tullio de Mauro cun sa fràsia «L’Italia delle italie»).
Bretànnia. Sa Bretànnia est una peninsula de sa Frantza aundi est subrabìvia una lìngua cèltica: su Bretoni. Su Bretoni fait parti de sa matessi truma de su gaelicu-scotzesu e de su gaelicu-irlandesu. Comenti a su cossu, custa lìngua at sunfriu s’arreprimidura de su stadu frantzesu.
Cadalùnnia. A cumentzai de su 1913 cun sa normalizatzioni gràfica de Pompeu Fabra, su cadelanu at acabau de essi arrenconau in domu anca ddu fueddànt is bècius feti. Agoa Fabra at fatu bessiri sa Gramàtica cadelana (1918) e su Ditzionàriu ginerali de sa Lìngua cadelana (1932). Po nexi de sa ditatura fascista de Francisco Franco, sa lìngua cadelana fiat acanta de sparessi. Franco iat frimau sa renaixença cadelana. Agoa de sa ditatura, is cadelanus ant torrau a manigiai cun prus fortza sa lìngua insoru, imperendi-dda in dònnia e calisisiat logu. In su 1983 sa "Llei de Normalitzaciò Lingüìstica" at afortiau su protzessu de arrecùperu de sa lìngua cadelana.
Còssiga. Sa lìngua cossa tenit simbillàntzias cun is fueddadas toscanas. Oindii est arreconnotu che lìngua de minoria e de unus cantu annus funt circhendi de adelantai unu bilinguismu perfetu. Sa politicizatzioni de sa chistioni linguìstica de parti de is prus integralistas irredentistas cossus, no at permìtiu finsas a imoi de cumpriri custu protzessu, ca unus cantu de issus cunsiderant su bilinguismu che a unu cumprumissu cun su stadu frantzesu tzentralisau. A bortas in Còssiga s’agatant is carteddus bilingus cun sa scrita frantzesa scancellada che a unu sinnu contras a sa cultura e a su stadu frantzesus.
Logus bascus. Is Logus bascus funt una regioni autonoma de s’Urrennu de Spànnia aundi ddoi at una minoria linguìstica: sa minoria basca. Is bascus fueddant una lìngua pre-semitu-camìtica e pre-indoeuropea, simbillanti meda a su berberu e is lìnguas caucàsicas. Oindii su bascu est imperau a su costau de sa lìngua spanniola cun d-unu bilinguismu perfetu chi permit s’imperu de custa lìngua finsas a Scola e in s’aministratzioni pùblica. Sa lìngua basca imperada in s’aministratzioni pùblica est su «euskera batua» (=bascu unificau). S’unificatzioni de sa lìngua basca est cumentzada in su sèculu XIX cun sa normalizatzioni de Sabino Arana de Goiri e sighia in su sèculu XX cun sa normalizatzioni de Luis Mitxelena.
Scòtzia. Su scotzesu o gaelicu-scotzesu est una lìngua cèltica fueddada in Scòtzia. Sa Scòtzia fait parti de sa Gran Bretagna. Sa defensa de sa lìngua scotzesa at permìtiu de arrecuperai una lìngua chi fiat acanta de sparessi ca fiat subrabìvia in is terras artas (Highlands)de sa Scòtzia.